Nee, BBL-leerlingen naar huis sturen in de vorige crisis dat had niet gemoeten, zegt Aad Verkade, Branchemanager Trucks BOVAG, die binnen BOVAG ook helpt met het opzetten van opleidingsstructuren. Aad Verkade: "Het heeft ook een forse deuk in het imago van de branche geslagen. In de bouw gebeurde hetzelfde en daar hebben ze later heel veel moeite gehad om mensen te vinden. Die fout moeten we beslist niet nog eens maken." Het uitgangspunt is dat BBL-leerlingen (per week vier dagen werken, één dag naar school) met een leerwerkplek niet de dupe mogen worden van een recessie, maar dat gebeurde de vorige keer wel. De situatie was in 2011 zelfs zo vervelend dat OOMT bedrijven, die een leerplek aanboden aan leerlingen die elders hun baan waren kwijtgeraakt, beloonde met een premie van 500 euro plus drie gratis bijscholingsdagen van Innovam.
Toch niet weer dezelfde fout?
In 2018 steeg met het aantrekken van de economie ook het aanbod van de leerplekken. Tijdens de economische crisis kromp het aanbod bij auto‑ en fietsbedrijven, omdat er geen vacatures waren. Toen de economie in 2018 weer fors aantrok constateerde BOVAG zelfs een groei van bijna dertig procent BBL-leerlingen in de drie voorgaande jaren. Kan het bij een corona-crisis dus weer misgaan? Aad Verkade: "Ja, absoluut. Met het aanbreken van de corona-crisis heeft BOVAG op 19 maart jl. daarom een nieuwsbrief uitgestuurd: 'koester uw leerlingen, juist in crisistijd'. Blijf investeren in leerlingen, want je hebt ze hard nodig in tijden van krapte en straks ook weer bij een aantrekkende economie. Deze crisis heeft waarschijnlijk diepe gevolgen, maar het land kan zich ook weer snel herstellen, omdat er geen primaire financiële aanleiding is."
"Laat ze niet ontsnappen"
Bert Klink is coördinator van de Deeltijdopleiding Automotive van de HAN. Hij vindt het bewonderingswaardig dat deeltijdstudenten een baan van vier dagen per week combineren met een opleiding van tien lesuren per week plus twintig uren zelfstudie. Maar daar dachten sommige werkgevers heel anders over. Aad Verkade verbaast zich erover, maar Bert Klink heeft het toch echt meegemaakt: tot een paar jaar geleden waren er BBL-leerlingen, die helemaal niet wilden dat hun werkgevers wisten dat ze een deeltijdopleiding deden. Bert Klink: "Sommige werkgevers dachten dat die jongens door hun studie overgekwalificeerd zouden worden voor het werk in het garagebedrijf en dat ze na de opleiding zouden vertrekken. Die werkgevers vonden de studie dus een last." Natuurlijk vindt Bert Klink dat je dat in een breder perspectief moet zien; de ontwikkeling van de auto vraagt straks zoveel kennis dat monteurs met een goed opleiding hard nodig zijn. "Mijn pleidooi is: kijk wat je in huis hebt, koester dat en laat ze niet ontsnappen naar andere industrieën."
Kijk vooruit; anticyclisch opleiden
Wat is er eigenlijk zo erg aan het laten gaan van leerlingen? Aad Verkade: "Als zich een recessie aandient en bedrijven nemen geen nieuwe leerlingen aan, dan krijg je geen jong bloed meer in het bedrijf en de branche." Bert Klink: "Je hebt mensen nodig die de rest van het personeel meenemen in de nieuwe ontwikkelingen. Dat moet je als werkgever herkennen en erkennen." De ervaring van Aad Verkade is dat bij de truckdealers opleidingen hoog op de agenda staan; daar zijn geen ondernemers tegen opleidingen. "Wat wij hebben geleerd van de vorige recessie is dat je verder naar voren moet kijken. Ondernemers zijn vaak bezig met vandaag en morgen, maar niet met overmorgen. Wat is de onderhoudsbehoefte over twee of drie jaar, wat is het natuurlijk verloop? Misschien heb je nu geen extra monteur nodig, maar als de komende vier jaren drie medewerkers met pensioen gaan, moet je wel blijven investeren in nieuwe aanwas. Bij grote bedrijven lukt dat vooruit kijken wel, maar het is vaak moeilijker bij de meewerkend voorman/eigenaar."
Werven zal moeilijker worden
Er speelt nog iets mee. Het werven van nieuwe leerlingen zal de komende jaren steeds moeilijker worden, ongeacht de economische situatie. Aad Verkade: "In technische sectoren waren er altijd voldoende leerlingen geïnteresseerd in het vak, maar er zijn steeds minder jongens die aan brommertjes sleutelen. We moeten de werving dus op een bredere groep richten en een aantrekkelijke loopbaan schetsen. In de truckbranche, de landbouwmechanisatie en tweewielerbedrijven zien we dat een groot deel van de BBL-leerlingen nog steeds bewust voor die vakrichting kiest. Maar in de autotechniek zien we dat jongeren auto's wel leuk vinden, maar dat ze die beurtjes in de praktijk minder enerverend vinden dan ze hadden gehoopt of gedacht. Dat zorgt voor een hoog uitvalspercentage tijdens de opleiding en in de eerste jaren na de opleiding." Een van de oplossingen die Aad Verkade onderzoekt is de inzet van BOL-opleidingen. Bij de BOL-opleiding gaan leerlingen vier dagen naar school en werken ze één dag per week. Aad Verkade: "Als je alleen BBL opleidt mis je die groep potentiële personeelsleden in de werving. BOL-leerlingen zijn ook handig als je op personeelskosten moet besparen, want ze hebben wel een stageovereenkomst, maar staan niet op de loonlijst. De combinatie BOL en BBL maakt je minder kwetsbaar dan alleen BBL."
Voorkom verveling, investeer in BBL-leerlingen:
- Als personeel vraagt om scholing dan zegt het eigenlijk: ik verveel me. Biedt dan perspectief: zijn er meerdere filialen of andere werkzaamheden of andere technieken waar iemand een nuttige invulling aan kan geven?;
- Leerlingen zijn een bron van nieuw personeel. Zet ze niet achter de bezem, want dan verlies je ze voor het bedrijf en het vak;
- Maak medewerkers verantwoordelijk voor een taak, voor bepaalde werkzaamheden of voor een afdeling. Verantwoordelijkheid is niet hetzelfde als iemand leidinggevend te maken;
- Vergeet niet dat je met BBL-leerlingen extra handen in de werkplaats hebt in tijden van schaarste. Het kost je wel tijd in begeleiding, maar je kunt de uren verlonen en factureren;
- BBL-leerlingen staan op de loonlijst en komen dus ook in aanmerking voor de noodmaatregelen in verband met corona-crisis.
De korte spanningsboog van millennials
We weten dat steeds meer leerlingen relatief onbewust hun keuze maken. Kan de uitval ook te maken hebben met de begeleiding? Aad Verkade: "Het heeft in ieder geval wel te maken met een korte spanningsboog. Jonge mensen moeten op een andere manier worden uitgedaagd, ook in hun werk. De autotechniek is heel modern, maar de bedrijfscultuur is vaak authentiek en soms zelfs conservatief. Daar knappen jongeren op af." Aad Verkade kijkt met werkgevers wel eens naar de YouTube-beschouwingen van Simon Sinek, die veel over millennials (geboren na 1994) heeft gepubliceerd en gesproken. Aad Verkade: "Opvallend is dat iedereen dan ineens herkent dat een leerling na twee weken werken opbelt en zegt: 'ik kom niet meer'. Jongeren wonen ook nog vaak bij hun ouders en kunnen dus ook makkelijk zonder inkomen." Overigens besteden BOVAG en OOMT veel tijd om bedrijven te helpen hoe ze om moeten gaan met andere generaties. Sinds een paar jaar moeten ouderen fors langer doorwerken en daardoor zijn er op de werkvloer voor het eerst vier generaties aan het werk.
Geestdodend werk? Zoek iets anders
Maar de korte spanningsboog van de millennials is niet het enige probleem. Ook bedrijven laten kansen liggen. Volgens Bert Klink werkt het twee kanten op. "Als bedrijven geen aandacht hebben voor hun personeel en hen niet de mogelijkheden bieden om te groeien, terwijl dat personeel wel de capaciteiten heeft, dan kunnen er twee dingen gebeuren:
- mensen gaan alleen voor het geld naar het werk en kijken steeds vaker op de klok of het al pauze is. Het werk wordt op een gegeven moment geestdodend, personeel raakt ongeïnteresseerd en presteert niet meer goed.
- mensen willen niet langer in zo'n bedrijf werken, gaan leren, cursussen volgen en/of zoeken ander werk waar ze wel plezier in hebben." In het eerste geval krijg je dus ongemotiveerd personeel, in het tweede geval raak je ze kwijt.
Bert Klink hoort van sommige deeltijdstudenten aan de HAN dat ze in het bedrijfsleven niet worden gezien, dat ze blijkbaar niets kunnen en ook niets mogen. Als ze een opmerking maken weet de chef werkplaats het altijd beter of hij trekt de eer van de werkzaamheden naar zich toe. Bert Klink: "Dan heb ik het over het gros van de dealerbedrijven. Als je steeds op de klok kijkt of de dag al om is, dan moet je iets anders gaan doen. Dat geldt voor iedereen op elk niveau. Ik adviseer die leerlingen: ga terug naar school, zoek iets anders, kijk waar je talenten liggen en wat je leuk vindt en kijk breed, dus niet alleen naar garagebedrijven, maar ook naar de maakindustrie."
Wat zijn de oplossingen?
Geen aandacht voor het personeel zorgt voor verloop, verveling, gebrek aan motivatie en vertrek. Bert Klink: "Maar als mensen wel worden gewaardeerd, hun inbreng wordt gehoord en als ze door coaching naar hoger niveau worden gebracht, dan blijven ze geïnteresseerd." Een goede manier om dat te bewerkstelligen is door medewerkers verantwoordelijkheid te geven. Geef personeel de ruimte om initiatief te nemen en actief te zijn. Bert Klink: "Niet iedereen is even zelfstandig, maar bijna iedereen is zelfstandig in het uitoefenen van een taak. Maak mensen verantwoordelijk voor bepaalde werkzaamheden, taken of een afdeling, zodat je die persoon daar ook op kunt aanspreken." Het is niet de bedoeling om van iedereen een leidinggevende te maken, want leiding geven is iets heel anders dan verantwoordelijkheid dragen. Overigens zijn er ook mensen die niet zo ambitieus zijn. Wat doe je met die mensen? Bert Klink: "Het is een extra uitdaging om ook die mensen taakverantwoordelijk te maken. Aan de lopende band bij DAF hadden ze op een gegeven moment diverse mensen aan het werk die een baantje nodig hadden, omdat ze als kunstenaar net niet rond konden komen. Die mensen ambieerden helemaal geen carrière bij DAF, maar je kon ze wel degelijk motiveren. Mensen met verborgen talenten zien op een gegeven moment toch dat ze meer kunnen dan ze doen. Ze groeien in hun rol en nemen en krijgen langzamerhand meer verantwoordelijkheid."
Beloon prestaties
Op de Deeltijdopleiding Automotive van de HAN gaan havoscholieren, mbo-4-studenten en werkenden op mbo-niveau één dag in de week naar school voor tien lesuren en twintig uren zelfstudie naast een baan van vier dagen werken. Een van die studenten werkt bij VDL en zag veel afkeur op de remmenbank. Bert Klink: "Hij heeft er een projectje van gemaakt, een soort werkplekopdracht, en kwam er dankzij zijn praktische en theoretische kennis achter dat het drie stappen voor de remmenbank mis ging. Toen het probleem opgelost was, mocht hij bij BMW in München een cursus volgen. Door mensen ergens verantwoordelijk voor te maken, worden ze trots op wat ze doen en groeien ze."
Hoe kan je je leerling het beste begeleiden?
Op dinsdag 10 december organiseerde AMT ism OOMT een webinar naar aanleiding van een groot leerlingenonderzoek: ‘‘De (verborgen) talenten van de nieuwe generatie autotechnici’. Leermeesters en OOMT bespreken hoe de branche hier in praktijk mee aan de slag kan. Ook doet OOMT op basis van deze onderzoeksresultaten momenteel onderzoek naar verschillende instrumenten die werkgevers kunnen inzetten als eerste stap in een effectieve begeleiding van leerlingen. Samen houden we ze binnen!
